Johan Rockstrom – szwedzki profesor i dyrektor Poczdamskiego Instytutu Badań nad Wpływem Klimatu wskazał czynniki stabilizujące życie naszej planecie. Wyodrębnił 9 obszarów zapewniających równowagę Ziemi i dobrobyt wszystkim elementom ziemskiego ekosystemu. Dzięki tej stabilizacji planeta weszła i trwała przez wiele lat w niezwykle korzystnej dla życia epoce – holocenie.
Niestety, bardzo inwazyjna i krótkowzroczna działalność człowieka doprowadziła do zmian, które mogą być tragiczne w skutkach dla ludzkości.
Cztery granice zostały bardzo poważnie przekroczone (zmiana klimatu, zmiana przeznaczenia terenów naturalnych, bioróżnorodność, obieg azotu i fosforu). Dwie są niepewne (skażenie powietrza, zanieczyszczenia nowymi substancjami stworzonymi przez człowieka). Trzy granice są na razie w miarę bezpieczne (zakwaszenie oceanów, poziom wody pitnej, warstwa ozonowa), jednak zaniedbania w pozostałych obszarach wpłyną negatywnie również na te zasoby.
Jak widać, sytuacja wymaga od nas zdecydowanego działania, także w obszarze edukacji. W dobie pogłębiającego się kryzysu klimatycznego niezwykle ważne jest, aby kształcenie ogólne w jak największym stopniu odpowiadało na potrzeby związane z wdrażaniem zmian koniecznych do utrzymania dobrostanu Ziemi.
Model granic planety powinien być kompasem i wytyczać zakresy tematyczne, o których warto rozmawiać ze swoimi uczniami, niekoniecznie wyłącznie na zajęciach przyrodniczych.
Wiele z nich można omówić np. na lekcjach wychowawczych lub języka polskiego we wszystkich etapach edukacyjnych. Takie interdyscyplinarne i odpowiadające na współczesne wyzwania tematy na pewno ożywią tradycyjne lekcje.
Utwory z kanonu obowiązkowego i uzupełniającego można z powodzeniem powiązać z bioróżnorodnością (Pan Tadeusz, Świtezianka, W pustyni i w puszczy, Nad Niemnem, Tajemniczy ogród), refleksjami dotyczącymi szeroko pojętego antropocentryzmu (mity słowiańskie, Biblia, Chłopi, Księga dżungli, Biały Mustang), konsumpcjonizmu (Żona modna). Teksty piosenek współczesnych polskich artystów (Fisz Emade Tworzywo, Katarzyna Nosowska, Łąki Łan, Mela Koteluk) to bank klimatycznych inspiracji, które uatrakcyjnią zajęcia utrwalające wiedzę dotyczącą liryki.
Podstawą tworzenia scenariuszy warto ustanowić Karty z klimatem i historie dylematyczne pt. Konsumpcja a kryzys klimatyczny, a do poszerzenia oferty edukacyjnej szkół wykorzystać innowację Klasa z klimatem, programy CEO Ekologiczna szkoła, Globalna szkoła. Razem dla klimatu oraz ogólnopolskie programy edukacyjne, których twórczyniami są członkinie grupy Superbelfrzy RP: EKO – szkoła oraz Kreator Zielonych Zmian.
Aby oswoić problematykę kryzysu klimatyczno – przyrodniczego, proponuję sięgnąć do kilku źródeł:
- dokumenty filmowe: Można panikować, Życie naszej planecie, Świat na granicy. Nasza planeta oczami naukowców,
- strona Nauka o klimacie,
- podcasty radia TOK Fm Zmieniamy opowieść. Kryzys klimatyczny jako kryzys wyobraźni,
- inspiracje książkowe:
Warto również systematycznie odwiedzać profile działaczy klimatycznych dostępne w mediach społecznościowych:
- Szymon Bujalski – dziennikarz dla klimatu,
- Rodzice dla klimatu,
- Młodzieżowy Strajk Klimatyczny,
- Extintion Rebellion Polska.
Pamiętajmy, że towarzyszymy w kształtowaniu się nowego pokolenia, które będzie mierzyło się z konsekwencjami popełnionych przez nas błędów i zaniedbań. Dobrze byłoby mieć świadomość, że naszymi edukacyjnymi działaniami obudziliśmy w naszych uczniach pragnienie zatrzymania kryzysu klimatycznego, wskazaliśmy odpowiedni kierunek i daliśmy wszystkie niezbędne do ruszenia ścieżką zrównoważonej egzystencji zasoby. Stawką jest nasza przyszłość na Ziemi, w jedynym miejscu, w którym może istnieć życie.
- Uwierzyć w ucznia - 10 maja 2023
- Klimatycznie – nie tylko na języku polskim. - 12 lutego 2022
- Lokalna współpraca na rzecz otwartej edukacji – SpołEd lokalnie - 21 stycznia 2022