Pamiętam dokładnie moment, gdy po raz pierwszy w mojej głowie pojawiła się myśl, że chcę zostać nauczycielką. Byłam wtedy chyba w trzeciej klasie szkoły podstawowej. Pamiętam jesienne dekoracje w sali – prace plastyczne tworzone z kolorowych liści, różnokształtne dynie w kąciku przyrodniczym i ludziki z kasztanów i żołędzi. Pomyślałam wtedy, że zazdroszczę naszej nauczycielce, bo to musi być niezwykle fascynujące zajęcie – rozbudzać w ludziach ciekawość świata. Teraz sama, będąc nauczycielką, staram się rozbudzać tę ciekawość w moich uczniach. Jednym z narzędzi, które do tego wykorzystuję jest grywalizacja.
Czym w ogóle jest grywalizacja?
Termin ten pochodzi od angielskiego słowa gamification. Oznacza on wykorzystanie elementów z gier oraz mechanizmów ich tworzenia, w procesach i kontekstach niezwiązanych z rozrywką cyfrową. Grywalizacja wykorzystywana jest współcześnie w różnych miejscach i obszarach naszego życia, w których nie spodziewalibyśmy się jej odnaleźć np. w marketingu, zarządzaniu zespołem czy projektami, a także w przestrzeni, która najbardziej nas interesuje – w edukacji.
Co dobrego może wnieść grywalizacja do edukacji?
Może ona być wykorzystywana na rozmaite sposoby i, jak zdradza podtytuł, przynosi wiele dobrego. W pierwszej kolejności pozwala na o wiele większe zaangażowanie ucznia niż w przypadku tradycyjnych metod podających materiał, takich jak wykład, heureza czy praca z podręcznikiem. Postawienie przed młodymi ludźmi pewnego zadania do wykonania, wywołuje pojawienie się motywacji do działania, a wraz z nią większej chęci do nauki. Pomaga nam rozbudzić w uczniach ciekawość świata, o której wspominałam we fragmencie dotyczącym moich pierwszych przemyśleń na temat roli nauczyciela. Ponad to wykorzystanie gier w edukacji wspomaga kształcenie umiejętności rozwiązywania problemów, bardzo potrzebne współczesnym ludziom. Przydaje się ono nie tylko na języku polskim, ale także na innych przedmiotach, szczególnie na dalszych etapach edukacji. W końcu sprzyja oczywiście opanowaniu materiału, co jest głównym celem realizowanym w szkołach. Odbywa się to tu jednak nieco mimochodem jako “efekt uboczny” dobrej zabawy. Sama forma gry nie przywodzi na myśl żmudnego przyswajania wiedzy.
Escape room
Jednym z grywalizacyjnych narzędzi, które możemy wykorzystać na naszych lekcjach jest escape room, w dosłownym tłumaczeniu będący pokojem ucieczki. Bardziej adekwatnie, możemy także nazwać go pokojem zagadek. Jest to forma rozrywki, polegająca na zamknięciu uczestników w pomieszczeniu, z którego mają za zadanie się wydostać. Aby było to możliwe, muszą rozwiązać szereg zadań, zdobyć kod do kłódki lub klucz otwierający zamek. Często takie miejsca mają też motywy przewodnie – sama brałam udział w escape roomie inspirowanych serią filmów o Jamesie Bondzie. Mieliśmy za zadanie zdobyć w określonym czasie instrukcję, jak rozbroić bombę, która nam zagrażała (oczywiście pamiętajmy, że nie jest to rzeczywiste zagrożenie, a największą rolę w tego typu zabawach odgrywa nasza własna wyobraźnia). Innym razem motywem przewodnim były kolorowe lasery. W pomieszczeniu panował mrok, a wskazówki mogliśmy odnaleźć właśnie dzięki kierowaniu smugi światła w określone miejsca.
Z czasem escape roomy zaczęły także przybierać formę online – są one tworzone w programach komputerowych i różnią się od wersji stacjonarnej tym, że zadania rozwiązuje się na komputerze lub telefonie. Sama zasada działania jest podobna – musimy rozwiązać jakąś zagadkę, a zakończenie poszczególnych modułów umożliwia nam przejście do następnych. To bardzo ważna cecha większości tego typu quizów, kolejne moduły w jakiś sposób z siebie wynikają, tak aby umożliwić drogę na skróty.
Jednym z najpopularniejszych narzędzi, wykorzystywanych do tworzenia różnych quizów, w tym także escape roomów, jest platforma Genially. Można za jej pomocą tworzyć prezentacje, grafiki interaktywne, plansze itd. Co istotne, strona zawiera ogromną bazę gotowych szablonów. Możemy je modyfikować w zależności od naszych potrzeb. Jest to bardzo pomocne dla osób, które dopiero rozpoczynają swoją przygodę z grywalizacją.
Escape room na lekcjach języka polskiego
Ta forma rozrywki i nauki może znaleźć szerokie zastosowanie na lekcjach języka polskiego. Świetnie nadaje się do wprowadzenia nowej lektury – możemy zagłębić się w świat przedstawiony utworu i wcielić w rolę bohaterów, rozwijając wyobraźnię uczniów. Świetne rezultaty daje również wykorzystanie takich gier do powtarzania lub sprawdzania znajomości materiału, w zastępstwie tradycyjnych sprawdzianów czy kartkówek. Niestandardowa forma wzbudza w uczniach zainteresowanie, ponieważ nie kojarzy się bezpośrednio ze stresem związanym z oceną. Tak naprawdę nie tylko lektury, ale każdy nowy materiał możemy zaprezentować w ten sposób. W tworzeniu zagadek opierających się na materiale, ogranicza nas w zasadzie tylko nasza własna kreatywność.
Co ważne, escape room z powodzeniem może być w tym samym czasie realizowany przez większą ilość osób, co eliminuje element bezczynnego oczekiwania na swoją kolej, który u wielu uczniów generuje znudzenie i zniechęcenie. Uczniowie mogą np. pracować w grupach, możemy też tak opracować grę, aby możliwe było przejście jej punktów w różnej kolejności. Wtedy poszczególne zespoły pracują w tym samym czasie, na różnych stanowiskach.
Jeśli wykorzystamy formę multimedialną, uczniowie mogą rozwiązywać zadania na swoich telefonach. W takiej sytuacji dobrze jest wcześniej zapowiedzieć, że w danym dniu będziemy wykorzystywać multimedia, może się bowiem zdarzyć, że nie wszyscy uczniowie będą mieli przy sobie smartfony. Warto także ustalić konkretne zasady, mówiące na przykład o tym, że telefony wyciągamy tylko na czas rozwiązywania quizu i chowamy zaraz po nim, aby ograniczyć powstałe zamieszanie. Możemy także wcześniej zaplanować zajęcia w taki sposób, aby odbyły się one w sali wyposażonej w komputery.
Poniżej przedstawiam zdjęcia mapy, którą wykorzystałam do escape roomu ,dotyczącego książki Opowieści z Narnii. Lew czarownica i stara szafa, który stworzyłam kilka lat temu, wraz z innymi studentkami. W tym module uczestnicy mieli za zadanie ułożyć mapę Narnii, która została przeze mnie wcześniej własnoręcznie narysowana, następnie wycięta i zalaminowana. Warto pamiętać, żeby przygotowane przez siebie materiały odpowiednio zabezpieczać, ponieważ w trakcie lekcji mogą się łatwo zniszczyć.
Jak zacząć?
Wykorzystanie grywalizacji na lekcji może się na początku wydawać trudne i czasochłonne. Warto skorzystać z gotowych projektów, zamieszczonych np. na wspomnianej już platformie genially, blogach czy grupach zrzeszających nauczycieli na facebooku. Pozwoli to lepiej poznać mechanizmy budowania quizów i gier, tak aby kolejnym krokiem było tworzenia własnych pomocy.
Patrycja Pilch